Met het klimmen der jaren wordt het beklimmen van bergen (in de Alpen) of heuvels (de Posbank of Zuid-Limburg) steeds moeilijker. Dan is er niets dan fijner dan het fietsen over oude spoorlijnen. Immers, omdat voor een trein een helling van 2% al heel veel is, is het nooit heel zwaar fietsen. Toegegeven, fietsen over de dijken in de Betuwe is ook vlak, maar landschappelijk vind ik die oude spoorlijnen toch veel fraaier. Door de begroeiing langs het pad is het vaak net alsof je door een tunneltje fietst.
In het buitenland zijn veel oude spoorlijnen al omgebouwd tot prachtige fietspaden, bijvoorbeeld:
• de Vennbahn van Aken naar Luxemburg (zie www.vennbahn.eu/nl/ )
• de Parenzana_trail van Triëst in Italië via de kust van Slovenië naar Porec in Kroatië (zie www.parenzana.net/en/ )
• in de Eifel (zie ecktiv.nl/vier-vlakke-fietsroutes-door-de-eifel-20/ )
• in België / Wallonië (zie ravel.wallonie.be/nl/home.html/ )
• of een overzicht op https://www.oppad.nl/fietsroutes-over-oude-spoorwegen
• of zoek op "Ravel", "Voie Verte" of "Via Verde".
In Nederland gebeurt dat nog maar mondjesmaat, terwijl er toch een groot aantal oude spoorlijnen zijn die niet meer gebruikt worden.
Zie bijvoorbeeld
• Op nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_opgeheven_spoorlijnen_in_Nederland .
• Of nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_toeristische_spoorwegen_en_museumlijnen_in_Nederland .
• Of historiek.net/atlas-van-verdwenen-spoorlijnen-in-nederland/135956 .
En op www.bcpeters.dds.nl/spoorzoeker_tmp is ook veel historische informatie te vinden.
Jammer genoeg wordt daar niet vermeld of die lijnen momenteel voor fietsen of wandelen gebruikt kunnen worden.
De eerste keer dat we onverwacht verrast werden door z’n kaarsrecht fietspad (de Baronnenlijn van Hattem tot Apeldoorn) met aan beide zijden een fraaie begroeiing was op een tocht van Zwolle via Apeldoorn naar huis. En ook op onze vakantie in het voorjaar van 2021 in een Landal huisje in Kaatsheuvel hadden we twee van zulke fraaie fietsroutes in de buurt, het Belslijntje en het Halvezolenpad (zie ook verderop). Verder hebben we dichtbij ook de oude lijn van Nijmegen via Groesbeek naar Kleef.
Voor mij reden om eens te googelen op “fietsen over oude spoorlijnen in Nederland”. Dat leverde bedroevend weinig bruikbare hits op. Alleen op www.fietsersbond.nl/onderweg/fietsroutes/het-nieuwe-fietsen-over-oude-spoorbanen staat (naast veel informatie over buitenlandse mogelijkheden) een korte alinea over Nederland, verre van compleet en zonder duidelijke aanwijzingen om die route te fietsen. Meer bruikbaar, maar deels verouderd en ook niet compleet, is het boekje van Alexander Artz (Uitgeverij Elmar, derde druk uit 2009), getiteld: “fietsen en wandelen langs oude spoorlijnen in Nederland”. Dat boekje is alleen nog via een tweedehands boekhandel te vinden (zie www.boekwinkeltjes.nl ). Het bevat per route een uitgebreide beschrijving en veel historische informatie, dus, in aanvulling op deze site, zeker aan te bevelen.
Misschien dan zelf maar eens een website bouwen met een actuele inventarisatie van zulke fietstochten. Van de enkele tochten heb ik hierbij alleen (enkele reis) de betreffende route over de voormalige spoorlijn aangegeven. Om er een rondrit van te maken kun je zelf (bijvoorbeeld via knooppunten) wel een andere route terug vinden maar dezelfde tocht ook de andere kant op fietsen kan best ook heel fraai zijn. Je ziet de omgeving dan toch weer heel anders. Voor elke route is een GPX track opgenomen, zie hieronder.
Van enkele andere tochten heb ik een rondrit overgenomen uit het hiervoor genoemde boekje van Alexander Artz. Deze rondritten bevatten soms stukjes van enkele verschillende lijnen. Daarnaast is er soms ook een track in de omgeving meegenomen die helemaal verdwenen is of in het geheel niet gefietst of zelfs maar gelopen kan worden. Op Open Street view kan men die oude lijnen wel als rechte stippellijntjes terug vinden. Voor een uitgebreider beschrijving van de routes en vele wetenswaardigheden verwijs ik ook naar dit boekje.
Ik heb, daar waar mogelijk, de route over de oude spoorlijn van begin naar einde met knooppunten aangegeven.
Voor de gpx tracks: download het zipbestand GPX-tracks.zip. Dit bestand bevat de tracks voor alle hieronder beschreven routes.
Bij enkele tochten heb ik ook nog een printje van de treindienstregeling uit 1919 opgenomen uit het boekje "Reisgids Nederlandse Spoorwegen, zomerdienst 1919". Het hele boekje is te vinden op hetutrechtsarchief.nl Reisgids Nederlandse Spoorwegen zomer 1919 .
Verder nodig ik eenieder uit om aanvullingen of verbeteringen op deze (eerste) inventarisatie aan mij door te geven via toon.loonen@inter.nl.net .
Inhoud
10 De Baronnenlijn (Gelderland)
20 Van Nijmegen via Groesbeek (Gelderland) naar Kleef (D)
21 De lijn Utrecht - Rhenen - Wageningen - Arnhem (Utrecht en Gelderland)
30 Groenlo Winterswijk Bocholt (Gelderland)
32 Neede Eibergen (Gelderland)
35 Enschede (Overijssel)
40 Het Belslijntje (Noord-Brabant)
41 Halvezolenlijntje of Halvezolenpad (Noord-Brabant)
42 Waalre Valkenswaard Neerpelt (Noord-Brabant)
45 Boxtel Veghel Uden Gennep (Noord-Brabant en Limburg)
60 Hondsrug vanuit Assen (Drenthe)
70 Marum Gronings Westerkwartier (Groningen)
80 Midden Delftland (Zuid-Holland)
81 Trambaanpad Spijkenisse - Hellevoetsluis (Zuid-Holland)
91 Bilthoven - Huis ter Heide - Zeist (Utrecht)
99 Grebbelinie (Utrecht)
10 De Baronnenlijn (Gelderland)
Deze route loopt over een oude spoorlijn van Apeldoorn-Noord naar Zwolle. Op internet is veel informatie over deze lijn te vinden, zowel over de nieuwe fietsroute als over de oude spoorlijn, zoals dat vroeger koningin Wilhelmina met haar koninklijke trein over deze lijn vanuit paleis ’t Loo in Apeldoorn verder het land in kon trekken. Zie bijvoorbeeld nl.wikipedia.org/wiki/Spoorlijn Apeldoorn-Zwolle of Google op “Baronnenlijn”.
In de verzameltrack “10 Apeldoorn-Hattem-Zwolle.gpx” staan twee tracks:
1
In noordelijke richting de track “10 Apeldoorn-Hattem-Zwolle” van 40,5 km. Deze track start bij knooppunt 84. Dit is bij de Naald tegenover Paleis het Loo, zie nl.wikipedia.org/wiki/De_Naald .
Daarna volgt knooppunt 51 waar het fietspad over de oude spoorlijn begint. De volgende knooppunten zijn 63, 19, 77, 76 (Vaassen), 98, 64, 62 (Epe, door het centrum met goede horeca), 61, 19, 95 (kruising met snelweg A50), 14, 94, 59 (Heerde), 80, 90, 16, 85, 72, 82, 60 (Hattem), 57, 99, 90 (brug over de IJssel), 92, 17 en verder richting knooppunt 65. De track eindigt aan de noordkant van NS station Zwolle.
2
In zuidelijke richting de track “10 Zwolle-Hattem-Apeldoorn” van 39,0 km. Deze track start aan de zuidkant van NS station Zwolle en wijkt alleen in Zwolle, Heerde en Epe af van de voorgaande track om zoveel mogelijk het oude spoortracé te volgen. In Heerde komt deze track langs Café-Bar ’t Station aan de Stationsstraat.
Lengte van de tracks: zie hiervoor. Rondrit: Nee.
De Baronnenlijn bij Hattem
Veel beekjes stromen van de hoger gelegen Veluwe naar het Apeldoorns Kanaal en kruisen het fietspad
Op enkele plaatsen geven bordjes de richting van de Baronnenlijn aan
20 Van Nijmegen via Groesbeek (Gelderland) naar Kleef (D)
Ooit, lang geleden, kon ik vanaf mijn kamer op de studentenflat in Nijmegen een klein treintje (formaat tram) over deze lijn naar Kleef zien rijden. Maar in 1991 is deze lijn voor personenvervoer opgeheven. Momenteel wordt het spoor tussen Groesbeek, Kranenburg en Kleef gebruikt voor toeristische fietstreinen, een “draisine”. Zie grenzland-draisine.eu .
Vanaf de rand van Nijmegen (de S100 = Scheidingsweg/Sionsweg) kun je, op 350 meter na de spoorwegovergang in de S100, eerst parallel aan de oude spoorlijn via de Biesseltsebaan = LF3 van knooppunt 09 naar knooppunt 33 fietsen. In het eerste deel is er ook een soort MTB paadje vlak langs de spoorlijn dat wat verder op de Biesseltsebaan uitkomt en dan vlak langs de spoorlijn naar knooppunt 33 gaat. Knooppunten daarna zijn 88 (Groesbeek), 83, 86 (Kranenburg (D)), 37, 75, 30, 31, 32, 22 (Kleef). Het fietspad gaat daarna nog een klein stukje verder richting knooppunt 21 waar de route richting Kalkar en Xanten kan worden opgepakt. Deze route kan van Marienbaum tot Xanten ook over een oude spoorlijn worden gefietst.
Lengte van knooppunt 09 (Nijmegen S100) via 33 tot 22 in Kleef is 23 km. Rondrit: Nee. Parkeren kan op de Beukenlaan (zijweg van de S100).
Fietspad richting Groesbeek
Grensland-Draisine: fietsen over oude spoorlijnen
Track van Nijmegen via Groesbeek naar Kleef
21 De lijn Utrecht - Rhenen - Wageningen - Arnhem (Utrecht en Gelderland)
Deze lijn had ook diverse aftakkingen zoals van Zeist naar Amersfoort, van Doorn naar Wijk bij Duurstede en van Wageningen via Bennekom naar het station in Ede.
Bij Rhenen kruiste deze lijn de lijn Kesteren-Rhenen-Amersfoort (zie ook hierna).
Alleen het stukje onder langs de Grebbeberg (fietsknooppunt 52 naar 32) is, voor zover mij bekend, nog als een fietspad beschikbaar.
Zie
www.usine-utrecht.nl/nederlandse-buurtspoorweg-maatschappij-lijn-utrecht-rhenen-arnhem
en www.oudwageningen.nl/wageningen/verhalen/de-osmnbm-tram-door-wageningen .
Voor de route, zie nl.wikipedia.org/wiki/Tramlijn_Amersfoort_-_Arnhem
Fietspad over de voormalige spoorlijn onder langs de Grebbeberg
Bennekoms boertje wacht op trein Bello
30 Groenlo Winterswijk Bocholt (Gelderland)
In de omgeving van Winterswijk zijn enkele spoorlijnen omgetoverd tot fraaie fietslijnen. Het is sowieso een fraaie omgeving om te fietsen dus via een andere (knooppunten)route terug fietsen is zeker geen straf. De route zelf is niet te volgen via knooppunten, dus hier kun je het beste gebruik maken van de GPS track. Het eerste spoordeel van de route loopt van de Gasteveldsdijk (ten Zuidoosten van Groenlo), parallel aan de N319 tot aan de rand van Winterswijk. De track gaat dan een stukje door Winterswijk langs het treinstation en aan de andere kant van Winterswijk wordt de tweede spoorlijn richting Bocholt opgepakt die vlak voor de grens met Duitsland eindigt. Aan het einde is nog een stukje aan de track toegevoegd, de grens over om in Duisland aansluiting te vinden op het Duitse knooppuntennetwerk.
Er is ook nog een derde oude spoorlijn (31 Winterswijk Borken) maar daarvan kunnen alleen enkele stukjes gewandeld (of gefietst met een MTB?) worden.
Deze lijnen zijn in de periode 1880-1890 tot stand gebracht door de Geldersch-Overijsselsche-Lokaalspoorweg-Maatschappij (GOLS).
Lengte van de track 30 Groenlo-Winterswijk is 14,3 km. Rondrit: Nee.
Fietspad Winterswijk Bocholt
32 Neede Eibergen (Gelderland)
Dit is een rondrit vanuit Neede via diverse oude spoorlijnen en langs oude stations zoals de lijn Doetinchem-Berkelland-Haaksbergen-Enschede (track 32a), de lijn Eibergen-Groenlo (track 32b) en het station Noordijk van de oude lijn Neede-Noordijk-Diepenheim-Goor-Rijssen-Hellendoorn van de NV Lokaalspoorweg Neede-Hellendoorn (vanuit Neede richting NNW).
De route uit het boekje van Artz is aangepast omdat diverse delen doodlopend waren na de aanleg van de N18. Op het zuidelijkste puntje stuit de route ook weer op de N18. Aan de overkant gaat het fietspad weer verder naar Groenlo.
Deze lijnen (behalve de lijn Neede-Hellendoorn) zijn in de periode 1880-1890 tot stand gebracht door de Geldersch-Overijsselsche-Lokaalspoorweg-Maatschappij (GOLS).
Lengte van de track 32 Neede Eibergen is 33,6 km. Rondrit: Ja, rechtsom. Parkeren in Neede op het Vlearmoesplein.
Station Noordijk
Informatiepaneel Neede Eibergen Groenlo Winterswijk
Dit is een rondrit vanuit Enschede uit het boekje van Artz. In de omgeving van Enschede waren veel lokale spoorlijnen. De Geldersch-Overijsselsche-Lokaalspoorweg-Maatschappij (GOLS) opende in 1884 de lijn Winterswijk-Neede-Haaksbergen-Boekelo-Hengelo met in 1885 een zijtak van Boekelo naar Enschede-Noord. Op de verzamel-track “35 Enschede.gpx” staan deze oude lijnen vermeld, zie de tracks (36c, d, e) en de tracks van Enschede naar Oldenzaal (36b) en naar Ahaus (D) (36a). Helaas zijn op deze lijnen (nog?) geen fietspaden aangelegd, behalve een deel van de lijn “36b Enschede-Oldenzaal”.
Voor meer informatie, zie www.bcpeters.dds.nl/spoorzoeker_tmp/spoorzoeken/enschede_oldenzaal/page_01.html .
De route “35 Enschede Linksom” volgt de beschrijving uit het boekje van Artz en start bij het NS station Enschede. Na ongeveer een kilometer komt je op de busbaan (hier mag je officieel niet fietsen) door de wijk Roombeek waar in 2000 de vuurwerkramp een groot deel van de wijk verwoest heeft. Hierna volg je naar Lonneker de oude spoorlijn “36b Enschede-Oldenzaal”. Na Lonneker wordt de route over de spoorlijn een MTB pad (zie ook de foto). Voor de racefietsers is het beter om even om te fietsen, parallel aan deze lijn via de N733. Zie hiervoor de track “35a Enschede Rechtsom”.
Hierna gaat de route door een fraai gebied ten noorden van Enschede. Na ongeveer 14 km kruis je de oude spoorlijn “36d Boekelo-Hengelo”. Een kilometer verder slinger je langs deze lijn naar het station Boekelo. Helaas kun je niet over de lijn zelf fietsen. Zie ook de foto met een restant van deze lijn.
Na 31 km, vlak bij de Duitse grens, zie je nog wat restanten van de lijn “36a Enschede-Altstate-Ahaus”. Daarna gaat de route weer terug naar het beginpunt bij station Enschede.
Deze route is beslist een van de landschappelijk fraaiste routes uit dit overzicht. De track “35a Enschede Rechtsom” start in Hengelo bij een parkeerterrein en volgt grotendeels dezelfde route maar dan andersom.
Lengte van route “35 Enschede Linksom” is 40,6 km. Rondrit: Ja, Linksom.
Fietspad naar Lonneker
MTB pad na Lonneker
Oude spoorlijn en materieel op de lijn Boekelo-Enschede
40 Het Belslijntje (Noord-Brabant)
Dit is de fietsroute van Tilburg via Baarle Nassau / Baarle Hertog naar Turnhout (B). Knooppunten: Tilburg 61, 10, 09, 34, 74, 70, 12, 30, 93, 92 (Baarle Hertog), 91, 82, 87, 05, 03, 02, 01, 45 (Turnhout). Na Turnhout lijkt deze lijn nog door te gaan naar Herentals (B). In Tilburg sluit deze route aan op de snelfietsroute F261 van Tilburg naar Waalwijk waar de route weer aansluit op de F59, het Halvezolenpad.
Lengte van knooppunt 61 tot 45 is 31,2 km. Rondrit: Nee. De snelfietsroute F261 tussen Tilburg (knooppunt 61) en Waalwijk (aansluiting op de F59) is 16,8 km. Rondrit: Nee
Perron aan het Belslijntje nabij de grens met België
41 Halvezolenlijntje of Halvezolenpad (Noord-Brabant)
Dit is de Fietsroute Raamsdonk-Waalwijk-Drunen Knooppunten: Raamsdonk 12, 13 16, 45, 17, 44 (Waalwijk), 15, 14 (Drunen). De spoorlijn ging nog door naar ’s Hertogenbosch maar dat is verder niet over die lijn te fietsen. De snelfietsroute F59 (zie https://sjees.nl/snelfietsroutes/f59 ) loopt van Waalwijk over dit pad en na Drunen verder naar ’s Hertogenbosch.
Lengte van knooppunt 12 (Raamsdonk) tot 14 (Drunen) is 14,6 km; tot Nieuwkuijk is nog 6 km extra en tot de rand van ’s Hertogenbosch is het dan nog 10 km extra. Rondrit: Nee.
Het Halvezolenlijntje
Pagina Moerdijk-den Bosch uit het spoorboekje uit 1919
42 Waalre Valkenswaard Neerpelt (Noord-Brabant)
Vanaf station Eindhoven kun je via de knooppunten 96, 90, 89, 29, 71 naar knooppunt 63 bij Aalst-Waalre (7 km). Alternatief is om te parkeren bij het v.d. Valk Hotel of de P+R ”Genneper Parken” aan de Aalsterweg 316, 5644 RL Eindhoven, beide aan de overkant van de A2 t.o.v. knooppunt 63.
Vandaar kun je de route over de voormalige spoorlijn volgen van knooppunt 63 via 62 en 61 naar knooppunt 95 in het centrum van Valkenswaard. Aan het begin van Valkenswaard houdt de route over de spoorlijn op. Volg de track 42 verder over de Eindhovenseweg en de Maastrichterweg tot aan de Belgische grens. Na de grens is de voormalige spoorlijn weer omgetoverd in een prachtig fietspad naar Neerpelt en Overpelt. In Neerpelt kun je, meteen na het station, de spoorlijn linksaf oversteken en daarna meteen weer rechtsaf de voormalige spoorlijn naar Hasselt volgen. In België vanaf de grens heet dit ook de snelfietsroute F74.
Als je ook in Nederland toch meer van de oude spoorweg wilt volgen, van kun je, aan het begin van Valkenswaard (aan de linkerkant) de Europaweg voor 2,5 km volgen. Daar linksaf een fietspad in die overgaat in de route over de voormalige spoorlijn. Zie ook de track 42a. Probleem is dat deze route al snel overgaat in een bospad van bijna 4 km waar niet gefietst mag worden (dus wandelen met de fiets aan de hand). Aan het einde van het bospad rechtsaf en bij de grote kruising linksaf (Maastrichterweg) richting de grens. Zie verder hiervoor en de track.
Het is jammer dat dit bospad niet ook is overgezet naar een verhard fietspad, een gemiste kans! Of is dit weer zo’n Natura 2000 gebied waar niets meer mag?
Vanuit Neerpelt/Overpelt loopt nog een spoorlijn naar Hamont-Achel en vandaar een oude lijn naar Weert die daar aansluit op de lijn Eindhoven Roermond.
Lengte van Waalre tot Overpelt is 23 km. Naar Hasselt komt er dan nog 33 km bij. Rondrit: Nee.
Fietspad Waalre Valkenswaard
45 Boxtel Veghel Uden Gennep (Noord-Brabant en Limburg)
De spoorlijn Boxtel - Wesel, ook wel het Duits Lijntje genoemd (in Duitsland: Boxteler Bahn), is een voormalige spoorlijn van de Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij (NBDS). Het traject werd geopend in 1878, opdat het onderdeel kon worden van de snelste verbinding van Londen via Vlissingen en Berlijn naar Sint-Petersburg.
Zie voor het traject en verdere informatie:
nl.wikipedia.org/wiki/Spoorlijn_Boxtel_-_Wesel.
Daar staat (geheel onderaan): “In 2016 is een Ruimtelijke Ontwikkelingsvisie voor het Duits Lijntje gepresenteerd en aangenomen door de gemeenten. Dit betekent dat er in ieder geval een fietspad over het hele traject komt te liggen . . . Wanneer het fietspad wordt geopend is op dit moment nog onbekend”.
Nu (2023, dus 7 jaar later) zijn er van de 51 km al 3 km als officieel fietspad gerealiseerd, te weten, het stukje na Gennep tot aan de grens met Duitsland.
Kijk voor de status ook bij: www.visitbrabant.com/nl/routeoverzicht/2997336102/duits-lijntje-nederland.
Daar staan ook verwijzingen naar een fietsroute van 87 km inclusief een GPX bestand en een PDF bestand met een routebeschrijving met fietsknooppunten en vele andere wetenswaardigheden.
Of Google op “Duits Lijntje” om nog veel meer info over deze oude spoorlijn te vinden.
Op de verzamel-track “45 Boxtel Veghel Uden Gennep.gpx” staan 4 tracks voor deze route:
| Naam track | Km | Opmerking |
|---|---|---|
| 45a Boxtel Veghel Uden Gennep Spoor | 51,6 | Deze track geeft heel globaal de route van deze oude spoorlijn aan. Deze kan niet gevolgd worden. |
| 45b Boxtel Gennep MTB | 59,0 | Deze track is alleen geschikt voor een MTB of voor wandelaars en volgt zoveel mogelijk het oude spoor maar op veel plaatsen kan dit niet, bijvoorbeeld bij kruising met een snelweg of kanaal. |
| 45c Boxtel Gennep Race | 62,9 | Deze track volgt het oude spoor zo dicht mogelijk maar wel over verharde wegen, dus geschikt voor gewone fiets of racefiets. |
| 45d Duits-Lijntje-Boxtel-Gennep Extra | 86,1 | Dit is de track die op de site van visitbrabant gevonden is. Deze route gaat vaak wat verder van de oude spoorlijn af. Zie ook hiervoor. |
De track 45b volgt voor 35 van de 59 km de oude spoorlijn / spoordijk. Alleen de laatste 3 km, van Gennep naar de grens, is geschikt voor alle fietsen. De andere delen over de spoordijk zijn eigenlijk alleen voor wandelaars geschikt. Fietsen met een MTB kan wel maar de fiets moet bij veel kruisingen twee maal over een hekje getild worden. Of er ook gefietst MAG worden is mij niet helemaal duidelijk. Er staan geen borden dat het niet mag behalve bij enkele delen van Natuurmonumenten die aangeven dat er alleen gewandeld mag worden.
De MTB-routes van Gemonde en Schijndel maken ook gebruik van stukjes van deze oude spoorlijn.
Lengte van route: zie de tabel hierboven. Rondrit: Nee.
De tracks (behalve 45d) starten bij het NS station Boxtel. Parkeren aldaar: let op de Blauwe Zone (max 2 uur).
Boxtel-Uden
Brug over de Dommel
Viaduct onder de A2
Boxtel-Uden
Mariniersperron
Een van de vele hekjes
Herinnering aan Mei 1940
Spoorlijn explosie
Viaduct in de spoordijk op 600 meter voor de brug over de Maas. Boven op de dijk is zelfs geen wandelpad te zien.
Fietspad van Gennep naar de Grens
Pagina Boxtel-Wesel uit het spoorboekje uit 1919
60 Hondsrug Rondrit vanuit Assen (Drenthe)
Van Assen liep er een spoorlijn via Gieten en Gasselternijveen naar Stadskanaal.
Van Emmen liep er een spoorlijn via Weerdinge, Borger, Ruinen en Gasselternijveen naar Stadskanaal. Van Gasselternijveen naar Stadskanaal liepen deze over hetzelfde spoor.
En van Coevorden liep er een tramlijn via Grolloo naar Assen.
Verder is er nog de bestaande spoorlijn van (Zwolle via Hardenberg en) Coevorden naar Emmen.
Gebaseerd op deze spoorlijnen is er een rondrit gemaakt in het noordelijk deel van Drenthe, oostelijk vanuit Assen. Zie het overzicht in onderstaand schema.
Overzicht van de oude spoorlijnen en de fietstrack 60a Hondsrug Rondrit vanuit Assen.
De kleuren zijn in bovenstaande volgorde Donkerblauw, Lichtblauw en Groen. De aanvullende delen van de rondrit zijn Paars.
De route "60 Hondsrug Rondrit vanuit Assen" is gebaseerd op de route vanuit Assen uit het boekje van Artz met hier en daar enkele aanpassingen. Deze route begint bij het NS station Assen (uitgang aan de centrumkant) en gaat al meteen onder het station door naar de oostkant. Na 1,5 km komen we bij het “Oude spoorpad” waar de route over de oude spoorlijn oostwaarts richting Stadskanaal gaat. Hier is het pad nog mooi verhard maar verderop zijn grote delen onverhard. Ook is op enkele delen fietsen niet toegestaan (alleen wandelen), maar soms is er een (verhard of onverhard) pad parallel aan en vlak naast de route of kan via knooppunten een alternatief gefietst worden.
Bij de kruising met de autoweg N33 is er een prachtig tunneltje (zie foto) onder de N33 maar aan de andere kant van het tunneltje loopt de route niet door en moet je toch (onverhard) rechtsaf (500 m) naar de Provinciale weg. Op de provinciale weg weer linksaf en dan kom je na 2,8 km bij een kruising met de voormalige spoorlijn (met nog een stukje spoor, zie de foto) en tevens een café/restaurant voor een eventuele pauze. Vanaf dit punt kan de oude spoorlijn weer (onverhard) gevolgd worden tot de autoweg N34 (de Hunebed Highway) en de plaats Gieten.
Halverwege Gieten kan de oude spoorlijn weer opgepakt worden (gedeeltelijk verhard) richting Gasselternijveen. Net voor Gasselternijveen, op het meest oostelijke punt van de rondrit wordt omgekeerd. De route loopt nu terug naar Assen via wat stukjes van de lijn Emmen-Stadskanaal en de tramlijn van Grolloo naar Assen. Op deze delen van de route is weinig meer van de oude tram- of spoorlijn terug te zien. Alleen bijvoorbeeld straatnamen als “Spoorstraat” herinneren nog aan de oude tijden.
Op het meest oostelijke punt, waar de route de lijn naar Stadskanaal verlaat, zou je kunnen doorfietsen naar Gasselternijveen en verder (via de I.R. Van Veelenweg) naar Stadskanaal. De oude spoorlijn liep hier vanaf de Hoofdstraat in Gasselternijveen tot de Tweede Dwarsdiep over ongeveer 3,7 km vlak langs de I.R. Van Veelenweg en is als wandelpad (mtb pad?) nog wel herkenbaar. Net voor Stadskanaal sloot het oude spoortracé met een bocht naar rechts aan op de huidige Museumspoorlijn in Stadskanaal (zie Museumspoorlijn STAR ).
Op 2 punten op de route (na 6,4 km en 29,6 km) passeer je een parkje met hunebedden (zie de foto's).
Op 9 km vanaf de start is er een watertappunt.
Op de verzamel-track “60 Hondsrug.gpx” staan 4 tracks voor deze route:
| Naam track | Km | Opmerking |
|---|---|---|
| 60a Hondsrug Rondrit vanuit Assen | 49,8 | De rondrit, gebaseerd op de route in het boekje van Artz maar met enkele kleine wijzigingen. |
| 60b Assen Stadskanaal | 28,4 | Een enkele reis van Assen naar Stadskanaal. |
| 60c Emmen Borger Stadskanaal | 31,0 | Deze track volgt het oude spoor zo dicht mogelijk maar wel over verharde wegen, dus geschikt voor gewone fiets of racefiets. |
| 60d Coevorden Schoonoord Grollo Assen | 41,2 | Van Coevorden via Schoonoord naar Grollo heb ik hier alleen een rechte lijn getrokken, dus zo niet te fietsen. Na Grollo volgt de track de rondrit 60a. |
N.B. Deze tracks zijn grotendeels niet geschikt voor een racefiets. Alleen track 60a is een rondrit (rechtsom).
Oud Spoorpad in Assen
Niet alle delen zijn geschikt voor de racefiets
2 Hunebedden na 6,4 km
Tunneltje onder N33
Kruising met de oude spoorlijn en horeca
Verdiept aangelegde spoorlijn
Hier stond vroeger station Gasselte
2 Hunebedden na 30 km
70 Marum Gronings Westerkwartier (Groningen)
Dit is een rondrit vanuit Marum uit het boekje van Artz die ik nog niet gefietst / gecontroleerd heb, dus mogelijk zijn er nieuwe snelwegen, nieuwbouwwijken of andere obstakels die een aanpassing in de route vergen.
Lengte van route is 25,5 km. Rondrit: Ja, rechtsom.
80 Midden Delftland (Zuid-Holland)
Dit is een rondrit over voormalige tramlijnen vanuit Delft uit het boekje van Artz. In 1905 werd de tramlijn Naaldwijk - Maassluis geopend met een aftakking naar Delft. In Delft en Maassluis waren aansluitingen op de NS-lijnen en in Naaldwijk sloot deze lijn aan op de voormalige lijn Den Haag - Naaldwijk - ’s-Gravenzande van de Westlandsche Stoomtramweg Maatschappij.
De route start bij het NS station Delft. Tussen Delft West / Den Hoorn en Schipluiden fiets je over de “Tramkade” en langs het kanaal “de Gaag”. Na Schipluiden fiets je verder over de tramlijn naar Gaag. In Gaag is er (optioneel) een route op en neer naar Maasland en Maassluis (tot de kade van het fiets- en voetveer over de Nieuwe Maas naar Rozenburg). Terug in Gaag volgt de route de oude tramlijn naar de Lier en daarna door naar Naaldwijk. Na een rondje Naaldwijk gaat de route weer terug naar Delft. Natuurlijk bezoek je in Delft eerst nog even de Markt met de “Nieuwe Kerk” (begraafplaats voor ons koningshuis, zie Oude en Nieuwe Kerk Delft ), het fraaie stadhuis en heel veel horeca. Voor meer informatie, zie het boekje van Artz.
In Schipluiden kun je (niet ver van de route) nog het museum in het voormalige tramstation bezoeken
(zie www.tramstationschipluiden.nl/category/museum-tramstation, beperkte openingstijden).
Na Schipluiden fiets je over een fraaie brug over de Vlaardinger Vaart die voorheen onderdeel van de tramlijn was (zie foto).
Er zijn twee tracks:
80a Midden Delftland, 39 km: De originele route van Artz. Rondrit: Ja, rechtsom.
80b Midden Delftland, 47 km: Uitbreiding op bovenstaande route van Maasland naar Maassluis en aan het einde nog een lusje over de Markt in Delft. Rondrit: Ja, rechtsom.
De tramkade
Brug en landschap bij Schipluiden
Van Gaag naar de Lier
81 Trambaanpad Spijkenisse - Hellevoetsluis (Zuid-Holland)
Een tip van een kennis: via de knooppunten 4, 15, 80,79, 81, 82, 85, 86 en 24 kun je een oude trambaan volgen.
Tijdens een weekendje weg op een vakantiepark in Ouddorp was ik in de buurt en kon deze route ook even verkennen. Van knooppunt 4 naar 15 ga je eerst over de brug over de Oude Maas en daarna volg je het fietspad links van de S102 / Groene Kruisweg tot de rotonde. Volg daarna de verder genoemde knooppunten. Bij de brug staan nog een paar fraaie bogen of poorten aan beide kanten van de Oude Maas (zie de foto).
Ongeveer halverwege de laatste 2 knooppunten, tussen 86 en 24, gaat de track om een winkelcentrum heen, maar je kunt ook bijna rechtdoor maar moet dan wel 50 meter door het winkelcentrum lopen.
Voor meer informatie, zie www.debaanverkeersadvies.nl/trambaanpad.html .
Lengte van route is 17,3 km. Rondrit: Nee.
Om er een rondrit van te maken, zie www.fietsknoop.nl/fietsroute/5441129/ronde-spijkenisse-hellevoetsluis-45km
Fraaie poort in Spijkenisse
Het Trambaanpad in Hellevoetsluis
91 Bilthoven - Huis ter Heide - Zeist (Utrecht)
Bij Bilthoven is nog een stukje van de voormalige spoorlijn van (Utrecht via) Bilthoven naar Zeist geschikt om te fietsen. Van knooppunt 12 bij het station Bilthoven via knooppunt 09 naar knooppunt 50 bij Huis ter Heide. Het deel van de oude spoorlijn is ongeveer 3 km begint na 1,4 km vanaf knooppunt 12. Zie ook de track (91 Bilthoven).
In het boekje van Artz staat een hele fraaie route van ruim 18 km beschreven die na Huis ter Heide doorgaat via Austerlitz naar NS station Driebergen-Zeist. De bijgaande track (91a Bilthoven Zeist Fiets) volgt globaal deze route maar mag wel helemaal gefietst worden. Op het laatste deel, net voor de kruising met de A12, is er een alternatief (zie track 91b Bilthoven Zeist Bornia) door het landgoed Bornia. Daarvan mag een deel (zeker 2 km) niet gefietst worden (dus wandelen met de fiets aan de hand). In het landgoed Bornia was zo’n 100 jaar geleden nog een privé spoorlijntje, o.a. ten behoeven van houttransport. Langs de route zijn nog de restanten te zien van een huisje en enkele perronnetjes.
Lengte van de track 91a Bilthoven Zeist Fiets is 18 km. Rondrit: Nee.
Fietspad Bilthoven - Huis ter Heide
99 Grebbelinie (Utrecht)
(Toegift: een fraaie wandeling van 15,7 of 17,7 km)
Wandelen over een deel van de voormalige de spoorlijn Amersfoort, Veenendaal, Rhenen, Kesteren (provincie Utrecht) en terug over de dijk langs het Valleikanaal. Deze spoorlijn is nu in te delen in:
• Het Ponlijntje van Amersfoort naar Leusden. Het wordt gebruikt door de firma Pon, de importeur van de Volkswagen en gerelateerde automerken.
• De hierna beschreven wandelroute van 8 km.
• De vernieuwde spoorlijn naar Veenendaal en Rhenen, een aftakking van de lijn Utrecht-Arnhem.
• De brug van Rhenen naar Kesteren over de Rijn was vroeger een spoorbrug maar nu in gebruik voor het gewone (auto, fiets, ..) verkeer.
• Van de aansluiting op de spoorlijn door Kesteren is nu niets meer te zien.
Voor deze wandeling kun je parkeren bij Wachtpost 43 op de Leusbroekerweg (zijweg van de N226 van Woudenberg naar Amersfoort). De track begint daar.
• Volg de voormalige spoorlijn richting (globaal) het zuiden (7 km). Voor de oversteek met de N224 (Woudenberg-Scherpenzeel) moet er een kilometer over een industrieterrein gelopen worden.
• Het deel over het spoor loopt dood op een fietspad langs de spoorlijn Utrecht Arnhem. Hier linksaf, over het fietspad tot de brug over het Valleikanaal (0,5 km).
• Bij de brug volgen we linksaf de dijk (noordelijk) langs het Valleikanaal (7,7 km). Na 1 km, bij de kruising met de Broekerweg, kun je ook kiezen om het fietspad aan de andere kant (de oostkant) van het Valleikanaal te volgen i.p.v. de dijk aan de westkant.
• Bij de kruising met de Leusbroekerweg gaan we weer linksaf terug naar Wachtpost 43.
• Daar kunnen we optioneel nog de spoorlijn richting het noorden (naar Leusden) op en neer wandelen (2 x een km extra dus 17,7 i.p.v. 15,7 km).
NB: Een oom van mijn moeder vertelde mij eens dat hij (in de eerste wereldoorlog, in militaire dienst) van Venray met de trein via Nijmegen, Kesteren, en deze oude lijn naar de kazerne in Amersfoort ging.
In het boekje van Artz staan nog meer wandelingen over oude spoor- of tramlijnen.
Wandeling over de oude spoorlijn Kesteren, Rhenen, Amersfoort
Pagina Amersfoort Kesteren uit het spoorboekje uit 1919
Toon Loonen
Informatie: toon.loonen@inter.nl.net